Chandrayaan-3 : ઇસરોના વૈજ્ઞાનિકોએ ચંદ્રયાન-3નું પ્રક્ષેપણ રિહર્સલ પૂર્ણ કર્યું છે. આવું છેલ્લા 24 કલાકથી ચાલી રહ્યું હતું. આ પ્રક્રિયામાં શ્રીહરિકોટા ખાતેના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લઈને ઈસરોના તમામ સંબંધિત કેન્દ્રો સામેલ છે. પરંતુ ચંદ્રયાન-3 ક્યારે ચંદ્ર પર પહોંચશે તે કેવી રીતે જાણી શકાશે. તેની સપાટી પર ઉતરતા કેટલા દિવસો લાગશે?
ઈસરોએ 11 જુલાઈ, 2023ના રોજ ચંદ્રયાન-3ના પ્રક્ષેપણ માટે રિહર્સલ પૂર્ણ કર્યું છે. આ રિહર્સલ 24 કલાકથી ચાલે છે. જેમાં શ્રીહરિકોટાના પ્રક્ષેપણ કેન્દ્રથી અન્ય સ્થળોએ ટેલીમેટ્રી કેન્દ્રો અને સંચાર એકમોની તૈયારીઓની સમીક્ષા કરવામાં આવી છે.
Chandrayaan-3 : ચંદ્રયાન-3 આ વખતે 10 સ્ટેપમાં ચંદ્રની સપાટી પર પહોંચશે.
પૃથ્વી-કેન્દ્રિત તબક્કો… એટલે કે પૃથ્વી પર કરવામાં આવેલ કાર્ય. આમાં ત્રણ તબક્કા છે. પ્રથમ – પ્રી-લોન્ચ સ્ટેજ. બીજું- પ્રક્ષેપણ અને રોકેટને અવકાશમાં લઈ જવું અને ત્રીજું ચંદ્રયાન-3ને પૃથ્વીની વિવિધ ભ્રમણકક્ષામાં ખસેડવું. આ દરમિયાન ચંદ્રયાન-3 પૃથ્વીની આસપાસ છ પરિક્રમા કરશે. ત્યારબાદ તે બીજા તબક્કા તરફ આગળ વધશે.
બીજો તબક્કો લુનર ટ્રાન્સફર ફેઝ છે એટલે કે ચંદ્ર તરફ મોકલવાનું કામ. આ તબક્કામાં ટ્રેજેક્ટરી ટ્રાન્સફર થાય છે. એટલે કે લાંબા સમય સુધી સૌર ભ્રમણકક્ષામાંથી પસાર થયા પછી અવકાશયાન ચંદ્ર તરફ જવાનું શરૂ કરે છે.
ત્રીજો તબક્કો: ચંદ્ર ભ્રમણકક્ષા નિવેશ તબક્કો (LOI). એટલે કે ચંદ્રયાન-3ને ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં મોકલવામાં આવશે.
ચોથો તબક્કો... આમાં સાતથી આઠ વખત ભ્રમણકક્ષામાં દાવપેચ કરીને, ચંદ્રયાન-3 ચંદ્રની સપાટીથી 100 કિમી ઉંચી ભ્રમણકક્ષામાં ફરવાનું શરૂ કરશે.
પાંચમા તબક્કામાં , પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ અને ચંદ્ર મોડ્યુલ એકબીજાથી અલગ થઈ જશે.
છઠ્ઠો તબક્કો... ડી-બૂસ્ટ તબક્કો એટલે તમે જે દિશામાં જઈ રહ્યા છો તે દિશામાં ઝડપ ઘટાડવી.
સાતમો તબક્કો… પ્રી-લેન્ડિંગ તબક્કો એટલે ઉતરાણ પહેલાની સ્થિતિ. ઉતરાણની તૈયારીઓ શરૂ કરવામાં આવશે.
આઠમો તબક્કો… જેમાં લેન્ડિંગ થશે.
નવમો તબક્કો… ચંદ્રની સપાટી પર પહોંચ્યા પછી લેન્ડર અને રોવર સામાન્ય થઈ જશે.
દસમો તબક્કો… પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ ચંદ્રની 100 કિલોમીટરની ભ્રમણકક્ષામાં પાછું પહોંચે છે.
લેન્ડરને ચંદ્રની સપાટી પર પહોંચવામાં 45 થી 50 દિવસનો સમય લાગશે…
આ તમામ પગલાં પૂર્ણ કરવામાં લગભગ 45 થી 50 દિવસનો સમય લાગશે એટલે કે 14 જુલાઈ, 2023 ના રોજ લોન્ચ થવાથી લઈને લેન્ડર અને રોવર ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરે ત્યાં સુધી
Chandrayaan-3 : પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ શું છે, તેને ઓર્બિટર કેમ ન કહેવાય?
આ વખતે ચંદ્રયાન-3માં ઓર્બિટર મોકલવામાં આવી રહ્યું નથી. આ વખતે સ્વદેશી પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ મોકલવામાં આવી રહ્યું છે. તે લેન્ડર અને રોવરને ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે. આ પછી, તે 100 કિમીની ગોળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં ચંદ્રની આસપાસ પરિભ્રમણ કરવાનું ચાલુ રાખશે. તેને ઓર્બિટર કહેવામાં આવતું નથી કારણ કે તે ચંદ્રનો અભ્યાસ કરશે નહીં. તેનું વજન 2145.01 કિલોગ્રામ હશે. જેમાં 1696.39 કિલો ઈંધણ હશે. એટલે કે, મોડ્યુલનું વાસ્તવિક વજન 448.62 કિગ્રા છે.
તેમાં એસ-બેન્ડ ટ્રાન્સપોન્ડર છે, જે ભારતીય ડીપ સ્પેસ નેટવર્ક સાથે સીધા સંપર્કમાં રહેશે. એટલે કે લેન્ડર-રોવરથી મળેલો મેસેજ ભારત પહોંચશે. આ મોડ્યુલનું અંદાજિત જીવનકાળ 3 થી 6 મહિના છે. તે લાંબા સમય સુધી કામ કરી શકે છે. આ સાથે, તે હેબિટેબલ પ્લેનેટરી અર્થ (SHAPE) ના સ્પેક્ટ્રો-પોલરીમેટ્રીના પૃથ્વીના પ્રકાશ કિરણોનો અભ્યાસ કરશે.